İçerik Başlıkları
Kamulaştırmasız el atma, idare tarafından özel mülkiyete tabi bir taşınmaza, kamulaştırma usullerine aykırı olarak, kamulaştırma kararı olmadan ya da alınan karara uyulmadan yapılan eylemlerle el koyulmasıdır. Kamulaştırmasız el atmada, idare tarafından taşınmaz sahibine hiçbir bedel ödenmeden mülkiyet hakkı sınırlandırılır. İlgili idare, kamulaştırmasız el atma sebebiyle taşınmaz malikinin mülkiyet hakkına müdahaleden kaynaklanan tüm zararlarını karşılamak zorundadır.
Kamulaştırmasız el atma uygulamada iki farklı şekilde yapılmaktadır:
- Kamulaştırmasız Hukuki El Atma : İdarenin kamu yararı ve kamunun ihtiyaçları sebebiyle özel mülkiyete tabi taşınmaza el koymasıdır.
- Kamulaştırmasız Fiili El Atma : İdarenin, kamulaştırma usul ve esaslara uymadan özel mülkiyete tabi taşınmaza el koyması halinde taşınmaza herhangi bir bedel ödemeden taşınmazı zilyetliğine geçirmesidir.
Kamulaştırmasız Fiili El Atma ile Kamulaştırmasız Hukuki El Atma Ayrımı
Fiili el atma ile hukuki el atma arasındaki fark, söz konusu uyuşmazlıkta hangi mahkemenin görevli olacağı konusunda önemlidir. İdare tarafından bir taşınmaza hukuki işlem olmaksızın fiilen el koyulması durumunda fiili el atmadan söz edilir ve idarenin haksız eylemi niteliğindedir. Bu sebeple adli yargının görev alanına girmektedir. İdarenin taşınmaza hukuki el atma şeklindeki eylemi ise daha önceleri idari yargıda görülürken yapılan son kanun değişikliğiyle artık kamulaştırmasız hukuki el atmada da adli yargı kolu görevli hale gelmiştir.
Hukuki el atmadan bahsedilebilmesi için idarenin taşınmaza fiilen el atmasına gerek yoktur. Bu görüş Yargıtay ve Danıştay tarafından da benimsenmiştir. Fiili kamulaştırmasız el atma, idarenin haksız eylemidir. Bunun sonucunda taşınmaz sahibi ilgili idareden müdahalenin men’i, ecrimisil veya tazminat talep edilebilir.
Kamulaştırmasız El Atma ve Unsurları
Kamulaştırmasız el atmadan söz edebilmek için bazı şartlar vardır. Buna göre;
- Özel mülkiyete tabi bir taşınmaza el atılmış olması gerekir.
- Kamulaştırmasız el atmanın amacı kamu yararı ve kamu düzeninin sağlanması olmalıdır.
- Bu müdahalenin, kamulaştırma yapmaya yetkili olan idare tarafından gerçekleştirilmiş olması gerekir.
- Kamulaştırmasız el atma sonucunda, taşınmaz sahibinin mülkiyet hakkının sınırlandırılmış olması gerekir.
Kamulaştırmasız Hukuki El Atmaya Karşı Yargısal Koruma
Kamulaştırmasız hukuki el atma halinde mülkiyet hakkı, taşınmaz sahibinin üzerinde olsa da taşınmazı kullanması imkansız hale gelmektedir. Bu gibi durumlarda kamulaştırma işlemlerini yapmaya yetkili idare tarafından söz konusu işlemler 5 yıl içinde yapılmazsa taşınmazına el atılarak mülkiyet hakkı kısıtlanan taşınmaz sahibi, kamulaştırmadan sorumlu olan idare aleyhine idari yargıda dava açabilir.
Kamulaştırmasız El Atma Halinde Yapılması Gerekenler
Kamulaştırmasız olarak taşınmazına el konulan kişi, ilgili idareye karşı el atmanın önlenmesi davası açabilir. Bu el atma durumuna razı olduğu takdirde ise taşınmazın değerini tahsil etmek için kamulaştırmasız el atma davası açabilir. Ayrıca ecrimisil (haksız işgal tazminatı) de talep edilebilir.
Kamulaştırmasız El Atmanın Önlenmesi Davası
Türk Medeni Kanunu’nun 683. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre; Madde 683- Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebilir. Mülkiyet hakkı kamulaştırmasız el atmayla kısıtlanan kişi, el atmanın önlenmesi (müdahalenin men’i) davası açabilir.
Kamulaştırmasız El Atma Davası
Bu dava ile kamulaştırmasız fiilen el atılmış taşınmazın bedelinin, taşınmaz malikine ödenmesi talep edilir. Ödenecek olan bedel, Kamulaştırma Kanunu’nda yer alan bedel tespit ve ödeme hükümlerine uygun olarak belirlenmelidir.
Kamulaştırmasız El Atma Davasında Ecrimisil Talebi
Ecrimisil davasıyla, taşınmazı haksız ve kötü niyetli olarak işgal eden idareye karşı taşınmaz maliki tarafından tazminat talep edilebilir. Uygulamada genellikle ecrimisil davası ayrı açılmayarak kamulaştırmasız el atma davasıyla birlikte talep edilir.
Taşınmazın Yeşil Alan Olarak Belirlenmesi Halinde Kamulaştırmasız Hukuki El Atma Davası
Kamunun faydalanması amacıyla oluşturulan açık alanlara yeşil alan denir. İdarece özel mülkiyete tabi alanların yeşil alan olarak belirlenmesi mümkündür. Bunun sonucunda taşınmaz sahipleri, söz konusu taşınmaz üzerinde imar hakkı elde edememekle birlikte mülkiyet hakları da oldukça kısıtlanmaktadır.
Yargıtay içtihatlarında, yeşil alan olarak kamulaştırılması planlanan taşınmazların 5 yıl içinde amacına uygun olarak kamulaştırılmaması halinde ilgili idare tarafından taşınmaz sahibine söz konusu taşınmazın bedelinin ödenmesi gerektiği kabul edilmiştir. Bu doğrultuda taşınmaz maliki, idareye açacağı kamulaştırmasız hukuki el atma davasıyla taşınmazın bedelini talep edebilecektir. Söz konusu taşınmazın bedeli keşif ve bilirkişi raporlarıyla tespit edilmelidir.
Kamulaştırmasız Hukuki El Atma Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme
26.11.2022 tarihinde, 32025 sayılı Resmi Gazetede Vergi Usul Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun yürürlüğe girerek daha önceleri idari yargının görev alanına giren kamulaştırmasız hukuki el atmadan doğan uyuşmazlıkların, Kamulaştırma Kanunu Ek Madde 1’e eklenen cümle ile adli yargıda görüleceğini düzenlemiştir. Bu düzenlemeye göre kamulaştırmasız hukuki el atma davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi, yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir.
Kamulaştırmasız Hukuki El Atma Davalarında Zamanaşımı ve Süreler
Kamulaştırmasız el atmada idareye karşı hukuki yollara başvurulabilmesi için herhangi bir süre ya da zamanaşımı öngörülmemiştir.
Site içeriği ve site içerisinde paylaşılan makalelerin her hakkı Minval Hukuk & Danışmanlık Bürosuna aittir.
