Hmk 24. Madde
Tasarruf ilkesi
MADDE 24- (1) Hâkim, iki taraftan birinin talebi olmaksızın, kendiliğinden bir davayı inceleyemez ve karara bağlayamaz.
(2) Kanunda açıkça belirtilmedikçe, hiç kimse kendi lehine olan davayı açmaya veya hakkını talep etmeye zorlanamaz.
(3) Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri dava konusu hakkında, dava açıldıktan sonra da tasarruf yetkisi devam eder.
Table of Contents
Tasarruf İlkesi
Hmk Madde 24, Türk Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda yer alan ve hukuk davalarında hakimin yetkilerini sınırlayan önemli bir ilkedir. Bu madde, kısaca “tasarruf ilkesi” olarak da bilinir.
Tasarruf İlkesi Ne Anlama Gelir?
Tasarruf ilkesi, hakimin davayı kendiliğinden inceleyemeyeceği ve karara bağlayamayacağı anlamına gelir. Yani, bir davada hakim sadece tarafların ileri sürdüğü iddialar ve deliller doğrultusunda karar verebilir. Tarafların talebi dışında, hakim kendiliğinden yeni bir konu açıp inceleyemez veya farklı bir karara varamaz.
Madde 24'ün Önemi
Hmk madde 24’ün önemini şu şekilde tasnif edebiliriz. Buna göre;
- Tarafların Haklarının Korunması: Bu ilke, tarafların davada aktif rol almasını ve haklarını savunmasını sağlar. Hakim, tarafların talebi olmadan bir konuyu karara bağlayarak tarafların haklarını ihlal etmiş olmaz.
- Yargılamanın Düzenlenmesi: Davaların belirli bir çerçevede yürütülmesini sağlar. Hakim, tarafların belirlediği çerçeveyi aşarak keyfi kararlar veremez.
- Yargı Güveninin Artırılması: Hakimlerin tarafsızlığına ve bağımsızlığına olan güveni artırır.
Madde 24'ün İstisnaları
Her ne kadar tasarruf ilkesi genel bir kural olsa da, bazı istisnalar bulunmaktadır. Örneğin;
- Kanunda açıkça öngörülen haller: Bazı durumlarda kanun, hakimin kendiliğinden bir konuyu incelemesini zorunlu kılabilir.
- Hukuki yarar ilkesi: Hakim, tarafların yararına olacak bir konuyu kendiliğinden gündeme getirebilir, ancak bu durumda da tarafların görüşünü almak zorundadır.
Örneğin, bir borç alacağı davasında taraflar sadece borcun varlığı veya yokluğu konusunda iddialarını ileri sürsünler. Bu durumda hakim, tarafların talebi dışında faiz hesaplaması yaparak karara bağlayamaz. Ancak, taraflar faiz konusunda da bir talepte bulunurlarsa, hakim bu talebi de değerlendirmek zorundadır.
Sonuç Olarak;
Hmk Madde 24, Türk hukuk sisteminde önemli bir yer tutan tasarruf ilkesini düzenler. Bu ilke sayesinde, davalar taraflı bir şekilde ve adalet ilkelerine uygun olarak sonuçlanır.
Site içeriği ve site içerisinde paylaşılan makalelerin her hakkı Minval Hukuk & Danışmanlık Bürosuna aittir.