Trafik kazasında meydana gelen zararların tespiti amacıyla bir takım hesaplama metotları kullanılmaktadır. Bu hesaplamalara uygulamada Trafik Kazası tazminatı hesaplanma metodları denilmektedir.
Bedensel Zarar (Yaralanma) halinde iş göremezlik tazminat hesabı; hak sahibinin kusuru, aldığı ücret, bakiye ömür ve maluliyet oranının birlikte değerlendirilmesi sonucunda tespit edilir.
Ölüm halinde ise destekten yoksun kalma tazminatı; müteveffanın hayatta iken aldığı ücret, bakiye ömür, kusur oranı, destekten yoksun kalanların destek payları ve destek yıllarının çarpımı sonucunda elde edilir.
Trafik Kazası Tazminat hesabı, meydana gelen trafik kazası sonucunda hesaplama metotları kullanılarak elde edilen, yaralanma halinde İş Göremezlik Tazminatı, ölüm halinde Destekten Yoksun Kalma Tazminatıdır.
Gerek ölüm halinde gerekse de yaralanma halinde bilinen dönem tazminat hesabı ile bilinmeyen dönem tazminat hesabının toplamı kişinin gerçek zararına tekabul etmektedir.
İş göremezlik tazminatı ile Destekten Yoksun Kalma tazminatı TRH 2010 Yaşam Tablosu ve PMF 1931 Yaşam Tablosuna göre yapılabilmektedir. TRH 2010 Yaşam Tablosu Türkiye’nin ortalama bakiye ömür değerlerine daha yakın olduğundan Yargıtay hesaplama yöntemi olarak bu tabloya göre hesaplama yapmaktadır.
Trafik kazası tazminatını etkileyen faktörler şu şekilde sıralanabilir:
Trafik kazası tazminatının hesaplanabilmesi için bir takım verilere ihtiyaç duyulmaktadır. Buna göre trafik kazasında meydana gelen zararların tespiti amacıyla bir takım hesaplama metotları geliştirilmiştir. Bedensel Zarar (Yaralanma) halinde iş göremezlik tazminat hesabı; hak sahibinin kusuru, aldığı ücret, bakiye ömür ve maluliyet oranının birlikte değerlendirilmesi sonucunda tespit edilir.
Ölüm halinde ise destekten yoksun kalma tazminatı; müteveffanın hayatta iken aldığı ücret, bakiye ömür, kusur oranı, destekten yoksun kalanların destek payları ve destek yıllarının çarpımı sonucunda elde edilir.
Zarar görenin veya müteveffanın herhangi bir işte çalışması durumunda tazminat hesabında kişinin aldığı en son brüt ücret üzerinden hesaplama yapılır. Kişi herhangi bir işte çalışmıyor veya çalıştığı halde bunu ispat edemiyorsa veya SGK kaydı yok ise burada tazminat hesabı asgari ücret üzerinden yapılır. Ayrıca hak sahibi tazminat hesabının asgari ücret üzerinden hesaplanmasına muvafakat ediyorsa tazminat hesabında asgari ücret hükme esas alınır. Ancak Yargıtay gerçek zararın araştırılması gerektiği kanaatindedir. Nitekim kişi çalışmıyor olsa bile ilerde iş sahibi olma durumu nazara alınarak ve alacağı emsal ücret araştırılarak tazminat hesabı yapılması yönünde kararlar verilmiştir.
İş Göremezlik Tazminat Hesaplaması.
Yaralanma halinde iş göremezlik tazminat hesabı, hak sahibinin kusuru, aldığı ücret, bakiye ömür ve maluliyet oranının birlikte değerlendirilmesi sonucunda elde edilir. Buna göre iş göremezlik tazminat hesabının yapılabilmesi için bazı verilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Trafik Kazalarında Kusur Oranının Tespiti.
Her türlü trafik kazasında kusur oranı tespit edilerek tazminat hesabı yapılır. Tek taraflı trafik kazalarında (hak sahibi yolcu ise) sürücünün kusur tespiti yeterli iken çift taraflı veya zincirleme trafik kazalarında kazaya karışan tüm araçların kusuru tespit edilerek tazminat hesaplanır.
Tazminat Hesabı İçin Maluliyet Oranı Tespiti.
Kaza sebebiyle iş göremez hale gelen hak sahibinin maluliyet oranı, tazminatın kapsamı bakımından önem arz etmektedir. Nitekim hak sahibi maluliyet/engel oranınına denk gelen tazminatın tamamını değil salt kaza ile illiyet bağı kurulabilen sakatlık oranının tazminini sigortacıdan talep edebilir. Maluliyet oranının tespiti her türlü hastahanede değil bizzat Sağlık Bakanlığı tarafından izin verilen hastaneler eliyle yürütülür.
Tazminat Hesabı İçin Gelir Durumu.
Yaralamalı trafik kazalarında, hak sahibinin gerçek kazancı baz alınarak tazminatın kapsamı tespit edilmektedir. Ancak kişinin gerçek bir kazancı yok ise veya kazancı olduğu halde bu kazancına ilişkin gelirini belgeleyen herhangi bir resmi belge (maaş bordrosu, vergi levhası, v.s.) bulunmadığında bu durumda genel kabul görmüş Yargıtay Kararları gereği maluliyet hesabı için yapılacak hesaplamalarda asgari ücret dikkate alınmaktadır. Ayrıca yürürlükteki emeklilik mevzuatına paralel olarak ve genel kabul görmüş Yargıtay Kararları gereği kişinin emeklilik yaşı (60) yaş üstü dönemi pasif dönem (emekli) olarak değerlendirilmektedir. Pasif dönemde gelir hesabı için AGİ dahil edilmeden asgari ücret esas alınarak hesaplama yapılır.
Trafik Kazalarında Tazminat Hesabı Formülleri.
Tazminat hesabı hem TRH 2010 hayat tablosu hem de PMF 1931 hayat tablosu kullanılarak hazırlanabilmektedir. Her iki hesaplama yöntemine göre de geçici iş göremezlik süresi %100 malul sayılan süredir ve bu sürede gündelik işler için de daha fazla efor sarf edilmesi gerekir. Bu nedenle sürekli iş göremezlik tazminatı hesabı geçici iş göremezlik süresinden sonra başlatılmaktadır.
TRH 2010 YaTRH 2010 Hayat Tablosuna göre tazminat hesabı iki dönem için yapılmaktadır:
1)İşlemiş (Bilinen) Dönem Tazminat Hesabı:
Bu dönem kaza tarihi ile hesap tarihi arasında geçen süre için tazminat tutarlarını kapsar. Bu dönem içerisinde mağdur hayatta olduğu ve belirli bir kazancı var ise bu kazancı bilinmektedir. Bu sebeple işlemiş döneme dair aylık kazançlar (bilinen gelir) hesaba katılmaktadır.
2)İşleyecek (Bilinmeyen) Dönem Tazminat Hesabı:
Bu dönem hesap tarihi(Bilirkişi Rapor Tarihi) ile mağdurun muhtemel yaşam süresi arası için hesaplanan tazminat tutarını kapsar.
Ölüm ve cismani zarar nedeniyle açılan davalarda tazminat hesabı gerçek zarar ilkesi gözetilerek yapılmaktadır. Kazazede veya destekten yoksun kalanların gerçek zararı ise tam olarak tespit etmek mümkün değildir. Bu sebeple çeşitli hesaplama metotları kullanılmaktadır.
Hukuk sistemimizde daha önce Fransa’dan alınan 1931 tarihli “PMF 1931” cetvellerine göre saptama yapılmış ise de Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü, BNB Danışmanlık, Marmara Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi’nin çalışmalarıyla “TRH 2010” adı verilen “Ulusal Mortalite Tablosu” kullanılmaktadır. Metot özü itibarı ile PMF 1931 cetveline kıyasla ülkemiz bakiye ömür ve gerçekleri ile daha çok örtüştüğü görülmektedir. Güncel Yargıtay Kararlarında TRH 2010 Ulusal Mortalite Tablosu kullanılmaktadır.