İş göremezlik raporu; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık durumu gibi çeşitli nedenlerle iş göremez durumda olan çalışanlar için düzenlenen resmi bir belgedir. Bu rapor, hem çalışanın haklarını korur hem de işverenin yasal yükümlülüklerini yerine getirmesine yardımcı olur. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından kabul edilen bu raporlar, çalışanın raporlu olduğu süre boyunca iş göremezlik ödemesi almasını sağlar. Çalışanın gelir kaybını hafifletmeyi amaçlayan bu ödemenin miktarı, rapor süresine göre belirlenir.
İş Göremezlik Nedir?
İş göremezlik, sigortalı bir çalışanın iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık gibi durumlar nedeniyle çalışmasına geçici veya kalıcı olarak engel teşkil eden bir sağlık sorunu yaşamasıdır. Bu durum, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilmiş hekim veya sağlık kurulu raporuyla belgelenir ve bu süreçte çalışana iş göremezlik ödeneği bağlanarak maddi güvence sağlanır. Halk arasında “raporlu olmak” olarak da bilinen bu durum, çalışanın hem istirahat ederek sağlığına yeniden kavuşmasını hem de bu süreçte yaşayacağı gelir kaybının telafi edilmesini amaçlayan önemli bir sosyal güvenlik hakkıdır.
İş Göremezlik Raporu Nasıl Alınır?
- Sağlık Kuruluşuna Başvuru Rapor alabilmek için ilk yapmanı gereken rahatsızlığınız nedeniyle yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurmaktır.
Başvurabileceğiniz yerler şunlardır:
- Aile Hekimi: Yaygın ve basit rahatsızlıklar için ilk başvurulacak yer aile hekiminizdir. Aile hekimleri tek seferde en fazla 10 güne kadar rapor verebilir. Gerekli görürse kontrol isteyerek bu süreyi ikinci bir 10 gün daha uzatabilir. Bir takvim yılı içinde tek hekimin verebileceği toplam rapor süresi 40 günü geçemez.
- Devlet ve Üniversite Hastaneleri: Daha ciddi veya uzmanlık gerektiren durumlar için bu başvurulması gerekir. İlgili branş doktoru, muayene sonrası uygun bulması halinde rapor düzenler.
- SGK ile Anlaşmalı Özel Hastaneler: Sosyal Güvenlik Kurumu ile anlaşması bulunan özel hastanelerden de rapor alabilirsiniz. Raporun geçerli olması için hastanenin SGK ile anlaşmasının olması kritik öneme sahiptir.
- İşyeri Hekimi: Bazı büyük işyerlerinde bulunan işyeri hekimleri de belirli rahatsızlıklar için rapor düzenleme yetkisine sahiptir.
Acil servisler, ilk müdahaleyi yaptıktan sonra sizi ilgili polikliniğe yönlendirir. Rapor düzenleme yetkisi bu aşamada poliklinik hekimindedir. Acil servislerden doğrudan istirahat raporu alınamamaktadır.
- Muayene ve Doktor Değerlendirmesi Başvurduğunuz hekim, şikayetlerinizi dinler, muayenenizi yapar ve ek tetkikler isteyebilir. Bu değerlendirmeler sonucunda, çalışmaya devam etmenizin sağlığınız için riskli olduğuna karar verirse istirahat raporu düzenler.
- Raporun Elektronik Ortamda Düzenlenmesi (“e-Rapor”) Raporlar artık “e-İşgöremezlik” sistemi üzerinden elektronik olarak düzenlenir. Bu sisteme; teşhis, rapor tarihleri, kontrol gerekip gerekmediği ve rahatsızlığın türü gibi bilgiler girilir. Rapor oluşturulduğu anda hem Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) hem de işvereninizin sistemine anında iletilir.
- İşvereni Bilgilendirme Raporunuz sisteme otomatik olarak düşse de işvereninizi bu aşamada bilgilendirmeniz gerekmektedir. İşvereninizi bilgilendirmeyip yasal olarak sisteme bu rapor işveren tarafından işlenmez ise bu halde SGK tarafından işverene ceza düzenlenmektedir.
- Rapor Süresinin Takibi ve Kontrol
- Raporun Bitişi: Raporunuzun bittiği gün, eğer kendinizi iyi,çalışabilir durumda hissediyorsanız işe başlamanız gerekir.
- Kontrol Muayenesi: Doktorunuz raporunuza “kontrol” notu eklediyse, rapor bitim tarihinde mutlaka aynı hekime kontrole gitmeniz gerekir. Doktor, muayene sonucunda ya istirahati uzatır ya da “çalışabilir” kararı verir.
- Süre Uzatma: Eğer rapor sonunda iyileşmediyseniz, tekrar doktora başvurarak rapor süresinin uzatılmasını talep etmeniz gerekir.
Özetle, süreç basittir: Rahatsızlandığınızda yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurursunuz, doktorun uygun görmesi halinde raporunuz elektronik olarak düzenlenir ve siz de bu durumu gecikmeden işvereninize bildirirsiniz.
İş Göremezlik Raporunu Kimler Alabilir?
İş göremezlik raporu almak ile bu rapora bağlı olarak SGK’dan ödenek (rapor parası) almak, farklı şartlara tabi iki ayrı durumdur. Her iki haktan da yararlanabilmek için kişinin Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamında aktif bir sigortasının bulunması temel kuraldır.
Rapor almak ile bu rapora istinaden SGK’dan ödenek alabilmek farklı şeylerdir. Ödenek için şu ek şartlar gerekir:
- Sigortalılığın Devam Etmesi: Raporun başladığı tarihte sigortalılık durumunun aktif olması şarttır.
- Prim Ödeme Şartı (Hastalık ve Analık İçin):
- Hastalık durumlarında: Rapor tarihinden önceki son 1 yıl içinde en az 90 gün prim bildirilmiş olmalıdır.
- Analık durumlarında: Doğumdan önceki son 1 yıl içinde en az 90 gün prim bildirilmiş olmalıdır.
- Prim Ödeme Şartı Aranmayan Durumlar:
- İş kazası ve meslek hastalığı durumlarında, ödenek alabilmek için 90 gün prim şartı aranmaz.
Kimler Rapor Parası Alamaz?
- Genel Sağlık Sigortası (GSS) primi ödeyenler (işsizler, bakmakla yükümlü olunanlar vb.).
- 4/C (Emekli Sandığı) kapsamında çalışan devlet memurları: Bunun nedeni, devlet memurlarının raporlu olduklarında maaşlarını kurumlarından tam olarak almaya devam etmeleridir; bu nedenle SGK’dan ikinci bir ödeme almazlar.
- SGK’ya prim borcu bulunan Bağ-Kur’lular (4/B).
- Prim gün sayısı yetersiz olan 4/A ve 4/B sigortalıları (iş kazası ve meslek hastalığı hariç).
Özetle, aktif olarak çalışan, primleri düzenli ödenen SSK’lılar ile prim borcu olmayan Bağ-Kur’lular, gerekli şartları sağladıklarında iş göremezlik raporu ve ödeneği alabilirler.
İş Göremezlik Raporu Veren Sağlık Kuruluşları
İş göremezlik raporunun geçerli sayılabilmesi ve buna bağlı ödeneğin alınabilmesi için raporun, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilmiş bir hekim veya sağlık kuruluşundan alınması zorunludur. Her sağlık kuruluşunun rapor verme yetkisi ve süresi farklılık gösterebilir.
Rapor alabileceğiniz yetkili sağlık kuruluşları:
1. Aile Hekimliği (Aile Sağlığı Merkezleri)
Aile Hekimi genellikle bir rahatsızlığınızın olması durumunda ilk başvuru yapılan yerdir. Grip, soğuk algınlığı gibi ayakta tedavisi mümkün olan daha basit rahatsızlıklar için aile hekiminize başvurulmaktadır.
- Aile hekimleri tek seferde en fazla 10 güne kadar istirahat raporu verebilir. Hekimin gerekli görmesi halinde, bir kontrol muayenesi ile bu süre ikinci bir 10 gün daha uzatılabilir.
- Bir hekimin, aynı çalışan için bir takvim yılı içinde verebileceği toplam rapor süresi 40 günü aşamaz.
2. Devlet Hastaneleri ve Üniversite Hastaneleri
Uzmanlık gerektiren daha ciddi rahatsızlıklar, ameliyat sonrası süreçler veya uzun süreli tedavi gerektiren durumlar için başvurulması gereken kurumlardır.
- Muayeneyi yapan ilgili branşın uzman hekimi (Ortopedi, Dahiliye, Kardiyoloji vb.) tarafından rapor düzenlenir.
- Hastalığın durumuna göre hekimin veya sağlık kurulunun belirleyeceği süre kadar rapor verilebilir. Aile hekimliğindeki gibi kısa süre sınırları genellikle yoktur.
3. SGK ile Anlaşmalı Özel Hastaneler
Özel hastanelerden de iş göremezlik raporu almak mümkündür, ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, hastanenin SGK ile anlaşmasının bulunmasıdır.
Eğer hastanenin SGK ile anlaşması yoksa, buradan alınacak rapor geçersiz sayılır ve rapor parası ödenmez. Randevu almadan önce bu durumu teyit etmek önemlidir.
4. İşyeri Hekimliği
Büyük ölçekli işletmelerde veya kurumsal firmalarda bulunan işyeri hekimleri de çalışanların basit rahatsızlıkları için rapor düzenleyebilir. Ancak yetkileri genellikle daha sınırlıdır ve kısa süreli raporlar için geçerlidir.
Bunun haricinde hastanelerin acil servisleri doğrudan istirahat raporu düzenlemez. Acil servisler, hayati tehlike taşıyan durumlara ilk müdahaleyi yapar ve hastayı stabilize ettikten sonra, takip ve tedavi için ilgili polikliniğe yönlendirir. Rapor, poliklinik hekimi tarafından düzenlenir.
Eğer bir rahatsızlık çok uzun sürecekse veya maluliyet gibi ciddi bir duruma işaret ediyorsa, tek bir hekim yerine birden fazla uzman hekimin bir araya geldiği sağlık kurulu (heyet) tarafından rapor düzenlenir. Bu raporlar, genellikle 40 günü aşan istirahat durumları için gereklidir.
İş Göremezlik Ödemesi Nedir?
İş göremezlik, sigortalı bir çalışanın iş kazası, meslek hastalığı, genel hastalık veya analık gibi durumlar nedeniyle sağlığının çalışmasına geçici veya kalıcı olarak engel olması halidir. Halk arasında yaygın olarak “raporlu olmak” şeklinde bilinen bu durum, çalışanın yasal bir sosyal güvenlik hakkıdır ve bu hakkın resmi belgesi iş göremezlik raporu olarak adlandırılır. Bu rapor, çalışanın hem istirahat ederek sağlığına yeniden kavuşmasını hem de bu süreçte yaşayacağı gelir kaybının telafi edilmesini amaçlar. Raporun geçerli sayılabilmesi için mutlaka Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yetkilendirilmiş bir hekim veya sağlık kuruluşundan alınması zorunludur.
Peki, iş göremezlik raporu nasıl alınır? Süreç, yetkili bir sağlık kuruluşuna başvurmakla başlar. Basit rahatsızlıklar için ilk adres genellikle Aile Hekimliği‘dir. Aile hekimleri tek seferde en fazla 10 güne kadar rapor verebilir ve bir takvim yılı içinde aynı çalışan için verebilecekleri toplam rapor süresi 40 günü geçemez. Daha ciddi veya uzmanlık gerektiren durumlar için Devlet Hastaneleri ve Üniversite Hastaneleri‘ne başvurulmalıdır. Ayrıca, SGK ile anlaşması bulunan özel hastanelerden de rapor almak mümkündür; ancak raporun geçerli olması için hastanenin SGK ile anlaşmasının olması kritik öneme sahiptir. Yaygın bir yanılgının aksine, acil servisler doğrudan istirahat raporu düzenlemez; ilk müdahalenin ardından hastayı ilgili polikliniğe yönlendirirler ve rapor poliklinik hekimi tarafından verilir.
Başvurulan hekim, muayene ve tetkikler sonucunda çalışmaya devam etmenizin sağlık açısından riskli olduğuna karar verirse, raporunuzu artık manuel olarak değil, “e-İşgöremezlik” sistemi üzerinden elektronik olarak düzenler. Bu rapor, oluşturulduğu anda hem SGK’nın hem de işvereninizin sistemine anında iletilir. Ancak raporun sisteme otomatik olarak iletilmesi, sizi işvereninizi bilgilendirme sorumluluğundan kurtarmaz. Profesyonel bir yaklaşımla ve yasal yükümlülüğünüz gereği, rapor aldığınızı en kısa sürede yöneticinize veya insan kaynakları departmanına bildirmeniz gerekir. Doktorunuz raporunuza “kontrol” notu eklediyse, rapor bitim tarihinde mutlaka aynı hekime kontrole gitmeniz gerekir.
İş göremezlik raporu alındığında, çalışanın yaşadığı gelir kaybını telafi etmek amacıyla SGK tarafından yapılan geçici ödemeye iş göremezlik ödeneği veya halk arasındaki adıyla “rapor parası” denir. Bu ödeme, işveren tarafından değil, doğrudan devlet tarafından karşılanır. Ancak bu ödenek, maaşın tamamı değildir. Tedavi şekline göre, çalışanın günlük brüt kazancının yatarak tedavilerde yarısı (1/2), ayakta tedavilerde ise üçte ikisi (2/3) oranında ödeme yapılır. Hastalık durumlarında SGK, raporun ilk iki günü için ödeme yapmaz; ödeme raporun 3. gününden itibaren başlar. İş kazası, meslek hastalığı ve analık hallerinde ise ödeme kesintisiz olarak raporun ilk gününden itibaren yapılır.
Bu ödenekten faydalanabilmek için sadece rapor almış olmak yeterli değildir; belirli sigortalılık şartlarını da taşımak gerekir. 4/A (SSK) kapsamında bir işverene bağlı çalışanlar bu haktan en yaygın yararlanan kesimdir. 4/B (Bağ-Kur) kapsamındaki esnaf ve serbest meslek sahipleri de bu haktan yararlanabilir, ancak bunun için SGK’ya prim borçlarının bulunmaması ve rapor süresince fiilen çalışmamaları şarttır. Ödenek alabilmek için en temel şartlardan biri, hastalık ve analık hallerinde, rapor tarihinden önceki son 1 yıl içinde en az 90 gün sigorta primi bildirilmiş olmasıdır. Ancak iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında bu 90 gün prim şartı aranmaz.
Bazı durumlarda ise rapor parası alınamaz. Örneğin, 4/C (Emekli Sandığı) kapsamındaki devlet memurları rapor aldıklarında maaşlarını kurumlarından tam olarak aldıkları için SGK’dan ayrıca bir ödenek almazlar. Aynı şekilde, SGK’ya prim borcu bulunan Bağ-Kur’lular ve prim gün sayısı yetersiz olan sigortalılar da (iş kazası hariç) bu ödemeden faydalanamazlar. Özetle, aktif sigortası bulunan ve prim şartlarını karşılayan her çalışan, doğru süreci izleyerek bu önemli sosyal güvenlik hakkından yararlanabilir.
İş Göremezlik Ödemesinden Kimler Faydalanabilir?
4/A (SSK) Kapsamında Çalışanlar: Bir işverene bağlı olarak hizmet sözleşmesi ile çalışan tüm işçiler, iş göremezlik raporu ve iş göremezlik ödeneği hakkından faydalanabilirler.
4/B (Bağ-Kur) Kapsamında Çalışanlar: Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan esnaf, sanatkâr ve diğer serbest meslek sahipleri de iş göremezlik raporu alabilir. Ancak 4/B’lilerin rapor parası alabilmesi için şu ek şartlar aranır:
- Genel sağlık sigortası dahil, SGK’ya prim borcunun bulunmaması,
- Rapor süresince iş yerini kapatması veya fiilen çalışmaması.
- Bu ödenek genellikle yatarak tedavi durumlarında geçerlidir.
Köy ve Mahalle Muhtarları: Sigortalılıkları kapsamında iş göremezlik raporu ve ödeneği alabilirler.
Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevlerindeki Çalışanlar: Bu kurumlardaki atölyelerde çalışan hükümlü ve tutuklular, iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortası hükümlerinden faydalanabilir.
Çırak ve Stajyerler: Mesleki eğitim gören çıraklar ve stajyerler, yalnızca iş kazası ve meslek hastalığı durumlarında iş göremezlik geliri alabilirler. Bu grubun, grip gibi genel hastalık durumlarında ödenek hakkı bulunmaz.
İş Göremezlik Ödemesine Nasıl Başvurulur?
Günümüzde e-Rapor sisteminin yaygınlaşmasıyla, iş göremezlik ödeneği (rapor parası) için sigortalının ayrıca bir başvuru formu doldurmasına veya SGK’ya bizzat gitmesine gerek kalmamıştır. Süreç, raporu düzenleyen hekimin bilgilerinizi e-İşgöremezlik sistemine girmesiyle otomatik olarak başlamaktadır. Bu adım, aslında başvurunun kendisidir.
Ancak ödemenin yapılabilmesi için en kritik adım, işverenin bu raporu kendi sisteminden onaylamasıdır. İşveren, SGK’nın “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi” ekranı üzerinden, sizin raporlu olduğunuz tarihlerde fiilen çalışmadığınızı bildirmekle yükümlüdür. Bu nedenle, rapor aldığınızı işvereninize bildirmeniz, sürecin aksamaması için hayati önem taşır; çünkü işveren bu onayı yapmadan SGK ödeme sürecini başlatmaz.
İşveren onayı tamamlandıktan sonra SGK, sigortalılığınızın aktif olup olmadığını ve hastalık gibi durumlar için aranan 90 gün prim şartını karşılayıp karşılamadığınızı kontrol eder. Tüm şartlar uygunsa, hesaplanan rapor parası ödemesi için onay verilir. Bu ödeme, genellikle adınıza PTT şubelerine veya SGK sistemine kayıtlı banka hesabınıza yatırılır. Ancak PTT’ye gitmekle uğraşmamak için e-Devlet üzerinden “SGK Şahıs Ödemeleri Banka Hesabı Tanımlama” menüsünü kullanarak kendi banka hesabınızı sisteme kaydedebilir ve ödemenin doğrudan hesabınıza yapılmasını sağlayabilirsiniz. Ödemenizin durumunu yine e-Devlet üzerinden “SGK Şahıs Ödemeleri Sorgulama” hizmetiyle kolayca takip edebilirsiniz.
Minval Hukuk & Danışmanlık Bürosu Sigorta Hukuku(Trafik ve İş Kazaları), İş Hukuku, Kamulaştırma ve İstimlak, Tazminat Hukuku, Ölüm ve Yaralamalı Trafik Kazalarından Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları, Yangın Sigortaları, Dask Sigortası, İşveren Mali Sorumluluk Sigortaları, Araç Değer Kaybı ve Araç Hasar Bedeli Davaları ile Vatandaşlık Hukuku ve Nüfus Davaları, Göç Davaları, SGK’nın karşılamadığı akıllı ilaç bedellerinin ödenmesi ve ücretsiz temin edilmesi ile ilgili davalar üzerine yoğunlaşmış ve bu alanların her birinde yüzlerce danışanın haklarını ilgili kişi ve kurumlar nezdinde çözüme kavuşturmuştur. Minval Hukuk Bürosunun Kurucu ortaklarının çeşitli site ve dergilerde yayınladığı onlarca makalenin yanında basılan “Sigorta Hukuku ve Tahkim Uygulamaları” adlı bir kitabı da bulunmaktadır.
Site içeriği ve site içerisinde paylaşılan makalelerin her hakkı Minval Hukuk & Danışmanlık Bürosuna aittir.