Acele Kamulaştırma Nedir?
Acele kamulaştırma, Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre;
Madde 27 – 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın (Değişik ibare: 24/4/2001 – 4650/15 md.) 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına (Değişik ibare: 24/4/2001 – 4650/15 md.) 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir.
Bu Kanunun 3’üncü maddesinin 2’nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir. Acele kamulaştırma, yasada belirtilen olağanüstü şartların ya da kamu yararı sebebiyle acilen bitirilmesi zorunlu olan projelerin varlığı halinde idare tarafından kişilere ait taşınmazlara kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere derhal el koyulmasını sağlayan istisnai bir kamulaştırma türüdür. Kamulaştırma işlemi ile beraber kişilere ait mülkiyet hakkı, kamu yararı nedeniyle ortadan kalkar.
Acele Kamulaştırmanın Şartları Nelerdir?
Acele kamulaştırmada söz konusu taşınmazın mülkiyeti, kamulaştırma süreci tamamlanana kadar taşınmazın malikinde kalır. Fakat idare, acele kamulaştırma kararının alınması ile birlikte taşınmaza el koyar. Bununla birlikte idare, söz konusu taşınmaz üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilir. İdare, bu yetkisi doğrultusunda taşınmazda geri dönülmesi imkansız değişiklikler yapabileceği için mevcut yetkiler Kamulaştırma Kanunu’nun 27. Maddesinde bazı şartlara bağlanmıştır.
Acele Kamulaştırma Yapılabilecek Haller Nelerdir?
Acele kamulaştırma kararının verilebilmesi aşağıdaki şartlara bağlıdır;
- Yurt savunması ihtiyacının ortaya çıktığı durumlar : Savaş ya da seferberlik hallerinde veya savaş gerektirebilecek olağanüstü durumlarda, kamu yararı nedeniyle taşınmazlar üzerinde acele kamulaştırma kararı verilebilir.
- Cumhurbaşkanlığınca acelelik kararı alınacak haller : Cumhurbaşkanlığınca da kamu düzeninin korunması amacıyla acele kamulaştırma kararı verilebilir. Bu yetki daha önceleri Bakanlar Kuruluna aitti. Fakat artık Cumhurbaşkanlığının yetkisinde olan ve yalnızca Cumhurbaşkanlığına özgülenen bu yetki başka bir idareye devredilemez.
- Özel kanunlarda öngörülen olağanüstü durumlar : Özellikle ekonomik konularla ilgili durumlarda özel kanunlarda öngörülen olağanüstü ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde acele kamulaştırma kararı verilebilir.
Özel kanunlarla idareye, ihtiyaç sebebiyle acele kamulaştırma yapabileceğine ilişkin yetki verilmesi durumunda da acele kamulaştırma yapılabilir. Bu kanunlara örnek olarak; 3213 Sayılı Maden Kanunu, 6491 Sayılı Türk Petrol Kanunu, 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu, 4646 Sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu, 4737 Sayılı Endüstri Bölgeleri Kanunu, 6306 Sayılı Afet Riskli Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun, 2634 Sayılı Turizm ve Teşvik Kanunu gibi kanunlar verilebilir.
Acele Kamulaştırmada Usul
Acele kamulaştırma davası, kamulaştırılması istenen taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesinde açılır.
Mahkeme tarafından Kıymet Takdir Komisyonu görevlendirilir. İlgili komisyon acele kamulaştırılmasına karar verilen taşınmazla ilgili bedel tespiti yapar. Tespit edilen bedelin, idare tarafından taşınmaz sahibi adına bankaya depo edilmesi durumunda mahkemece acele kamulaştırma davası kabul edilir. Komisyon tarafından belirlenen bedel, taşınmazın gerçek bedeli değildir. Bu sebeple idare ve taşınmaz sahibinin bedel hususunda anlaşması istenir. Taraflar bedel konusunda anlaşırlarsa kamulaştırma işlemi sona erer. Ancak anlaşamamaları halinde kamulaştırma işleminin başladığı tarihten itibaren 6 ay içinde idare tarafından Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davası açılması gerekmektedir. Dava sonucu belirlenen bedel esas alınan bedel olmakla birlikte en başta bankaya depo edilen bedelle arasında denkleştirme yapılır.
Acele Kamulaştırmada Bedel Tespit ve El Koyma Süreci
Acele kamulaştırma bedel tespiti ve el koyma aşağıdaki süreçler şeklinde ilerlemektedir.
Acele Kamulaştırmada Bedel Tespit Süreci
İdare tarafından görevli mahkeme olan Asliye Hukuk Mahkemesine başvurulması halinde ilgili mahkemece taşınmaz hakkında bir değer tespiti yapılır. Mahkeme tarafından 7 günlük süre içinde ilgili taşınmazın olduğu yere keşfe çıkılır. Bilirkişi Heyeti tarafından taşınmazın değerinin belirlenmesi istenir. Bedel tespiti yapılırken taşınmazın niteliğine göre emsalleriyle karşılaştırılarak bir sonuca varılır. Belirlenen bu bedel, taşınmazın nihai bedeli olmayıp gerçek bedel idarece el konulan taşınmazın olağan kamulaştırma işlemlerinin tamamlanmasıyla belirlenir. Mahkemenin tespit ettiği bedel, idare tarafından taşınmaz sahibi adına bankaya yatırılmalıdır. Fakat bu aşamada taşınmazın tescili hakkında mahkeme tarafından bir karar verilmez, verilen karar taşınmazın değerini tespittir.
Taşınmazın nihai kıymeti ise Kamulaştırma Kanunu’nun 10. maddesinde de açıklandığı üzere Bilirkişi Kurulu tarafından belirlenir.
Acele Kamulaştırmada El Koyma Süreci
Acele kamulaştırmada el koyma süreci şu şekildedir:
- Acele kamulaştırma işlemini yapmak isteyen idare tarafından söz konusu taşınmazın bedelini tespit etmesi amacıyla mahkemeye başvurulur. Görevli mahkeme olan taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesi bedel tespiti yaparak bu tespiti 7 gün içinde karara bağlar.
- Mahkeme tarafından belirlenen bu bedel, ilgili idarece taşınmaz sahibi adına bankaya yatırılır.
- Taşınmaz sahibi, bankaya yatırılan bedeli çekmek isterse kimlik bilgilerini ibraz etmek zorundadır. Böylelikle bedel, taşınmaz sahibi tarafından kullanılabilir.
- Mahkemenin belirlediği bedel tespitinin ardından idare tarafından taşınmaz sahibine uzlaşmak amacıyla tebligat gönderilir.
- Görüşme sonunda tarafların anlaşmaları durumunda taşınmaz sahibi 45 gün içinde ilgili taşınmazın idareye tescilini sağlamalıdır.
- Tarafların anlaşamamaları halinde ise ilgili idare tarafından Asliye Hukuk Mahkemesinde Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davası açılır.
Acele Kamulaştırma Davaları
Acele Kamulaştırma davaları aşağıdaki şekilde sıralanabilir.
Kamulaştırma Bedelinin Tespiti ve Tescil Davası
Dava idare tarafından taşınmaz malikine karşı açılır. Dava sonucu ilgili taşınmaz, idare lehine tapuda tescil edilir ve taşınmazın değeri belirlenerek arsa sahibine, önceden bankaya depo edilen bedelle bu dava sonucu belirlenen değer arasında denkleştirme yapılarak bir ödeme yapılır.
Bedel Artırım Davası
Kamulaştırma işlemleri tamamlandıktan sonra eski taşınmaz malikinin bedeli arttırmak amacıyla açtığı davadır. Görevli mahkeme, taşınmazın bulunduğu yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesidir. Dava, kamulaştırma belgesinin tebliğ edilmesinden itibaren 30 gün içinde açılmalıdır.
Bedel artırım davası, basit yargılama usulüne tabidir. Davanın açılmasının ardından mahkemece görevlendirilen Bilirkişi Heyeti ilgili taşınmazın bulunduğu yerde keşif yaparak taşınmazın değerini tespit eder. Bilirkişi raporuna göre mahkeme davayı kabul ya da ret kararı verir.
El Koyma Davası
Mahkemenin belirlediği taşınmaz bedeli idare tarafından bankaya yatırıldıktan sonra mahkemece idarenin taşınmaza el koymasına karar verilir. El koyma davası süresince taşınmazın nihai bedeli belli olmaz. Kamulaştırmayla ilgili işlemler el koyma davasının ardından tamamlanır.
Site içeriği ve site içerisinde paylaşılan makalelerin her hakkı Minval Hukuk & Danışmanlık Bürosuna aittir.