İkale Sözleşmesi Nedir

İkale Sözleşmesi; işçi ile işverenin karşılıklı ve birbirine uygun iradeleriyle aralarındaki iş sözleşmesini sona erdirdikleri sözleşmeye İkale Sözleşmesi denilmektedir. 

İş sözleşmesinin tarafları anlaşarak iş sözleşmesini her zaman feshedebilirler. Tarafların bu serbestisi sözleşme özgürlüğüne dayanır. Taraflar özgür iradeleri ile her zaman iş sözleşmesi yapabilecekleri gibi istedikleri zaman sözleşmeyi ortadan kaldırabilirler. 

İş sözleşmesi ister Belirli Süreli İş Sözleşmesi olsun ister belirsiz süreli olsun taraflar anlaşarak her zaman sözleşmeyi sona erdirebilirler.

İkale anlaşması iş kanununda düzenlenmemiştir. Şartları ve sonuçları yargı kararları ve TBK’daki genel hükümlere göre belirlenir.

İş Hukuku Davaları

İkalenin Kuruluşu

Her sözleşme gibi ikale sözleşmesi tarafların karşılıklı birbirine uygun irade beyanları ile kurulur. (Öneri ve icap ile) İkalenin kurulabilmesi için ikale önerisinin tüm esasları içermesi ve bağlayıcılık süresi içinde kabul edilmesi gerekir. Tarafların açık ya da örtülü irade beyanları ile kurulabilir.

İkale Anlaşmasında Şekil

İkale anlaşması iş kanununda düzenlenmediği için, sözleşmelere uygulanacak borçlar hukuku genel hükümleri (TBK 12) uygulanacaktır. İkale sözleşmesi için herhangi bir geçerlilik koşulu öngörülmemiştir. Yazılı yapılabileceği gibi, sözlü de yapılabilir. 

Tarafların iradesi açık da olabilir örtülü de olabilir. Örtülü iradenin varlığı halinde hem işçinin hem de işverenin iş sözleşmesini sona erdirme konusunda şüpheye yer vermeyecek iradelerinin olması gerekir.

İkale sözleşmesinin taraflarca, iş sözleşmesiyle, iş sözleşmesinin devamı süresinde veya en geç ikale anlaşmasının yapılmasından önce belirli bir şekilde yapılması öngörülmüş olabilir. Bu durumda ikale anlaşmasının geçerliliği anlaşılan şekilde yapılmasına bağlıdır.

İkalenin Kuruluşunda Ehliyet

İkale niteliği gereği bir sözleşmedir ve tarafların bu sözleşmeyi yapabilmesi için hukuki işlem ehliyetine sahip olmaları gerekir. Hukuki işlem ehliyeti bir kişinin hak ve borç doğuran işlemler yapabilmesi anlamına gelir. İkale anlaşması için işçi işveren taraflarının ikalenin kurulduğu anda tam ehliyetli (ayırt etme gücüne sahip, ergin ve kısıtlanmamış) olması gerekir. İkale sözleşmesinin işçi tarafını çocuk veya genç işçi oluşturuyorsa ikale sözleşmesinin işçinin velisi veya vasisi tarafından yapılmış veya bunlar tarafından onaylanmış olması gerekir.

İkalenin Hukuki Niteliği

İkale, borçlar hukukunun sözleşme özgürlüğü ilkesine dayanmaktadır. Taraflar ikale anlaşması yaparak bir taraftan sözleşme yapma serbestilerini kullanırken bir taraftan da sözleşmeyi sona erdirme serbestilerini kullanırlar. İkale yoluyla tarafları işçi ve işveren olan iş sözleşmesi, karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile sona erdirilmektedir. Taraflar yeni bir sözleşme akdederek var olan iş sözleşmesini ve bu sözleşmeden doğan hak ve borçlarını sona erdirmektedirler. Bu açıdan ikale TBK kapsamında bir sözleşmedir. İkale anlaşması ile işçi iş ilişkisinden vazgeçerken işverenin de tazminat ödeme yükümlülüğü ortaya çıkıyorsa, bu şekilde yapılan ikale anlaşması tam iki tarafa borç yükleyen sözleşme niteliğindedir. 

İkale ile taraflar karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile aralarındaki iş sözleşmesini sona erdirmekte ve iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlarını ortadan kaldırmaktadırlar. Bu açıdan ikale tarafların ikisi için de tasarruf işlemidir.

İkalenin Geçersizliğinin Denetimi (İkale Sözleşmesinin İptali)

İkale bir borçlar hukuku sözleşmesidir. Geçerli olup olmadığı borçlar hukukunun sözleşmenin geçerliliğine ilişkin genel hükümlerine göre tespit edilir. TBK 27’ye göre “Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.”

  1. İkale anlaşması, kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı ve konusu imkânsız olamaz.
  2. İkaleye geçerlililik tanıyabilmek için sözleşme somut olay ışığında sözleşme adaleti çerçevesinden ele alınmalı, menfaatler dengesi gözetilmelidir.
  3. İkale, kanunun dolanılması ya da hakkın kötüye kullanımı yoluyla yapılmış olabilir. Yargıtaya göre ikale teklifinin işverenden gelmesi halinde ikale anlaşması, iş sözleşmesinin zayıf tarafı olan işçiye “makul yarar” sağlamadıkça geçerli olamayacaktır. 
  4. İkale anlaşması yaparken iradesi, yanılma, aldatma, korkutmayla sakatlanan taraf yanılma ve aldatmayı öğrendiğinden itibaren, korkutmanın etkisi geçtikten sonra 1 yıl içinde İkale Sözleşmesinin İptali hakkını kullanabilir.

İkalenin İş İlişkisine Etkisi ve Sonuçları

İkale Sözleşmesinin en önemli sonucu kuşkusuz iş sözleşmesini sona erdirmesidir. İş sözleşmesi kural olarak ikale anlaşmasının yapıldığı anda sona erer fakat tarafların anlaşarak sözleşmenin sonraki bir tarihte sona ereceğini kararlaştırmaları mümkündür. İş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olması bu noktada bir fark yaratmaz.

İkale anlaşması iş sözleşmesini sona erdirir. İkale anlaşmasıyla iş sözleşmesinden doğan hak ve borçlar geleceğe etkili olarak sona erdirir, tarafların ikale öncesi doğmuş hak ve borçları mevcudiyetini korur. İkale anlaşması sonucu iş sözleşmesi sona eren işçi işe iade davası açamaz. İşe iade davası iş güvencesi kapsamındaki işçilere özgülenmiş bir imkandır. Ancak ikale anlaşmasında bazı hususlar için anlaşma hükmü koyulmadıysa bu hususlarda dava açılabilir.

 Taraflar aralarında anlaşarak ikale sözleşmesine kıdem tazminatı ya da ihbar tazminatına ilişkin hüküm koyabilirler fakat normal bir ikale anlaşması sonucunda ihbar tazminatı ve kıdem tazminatı alacağı doğmaz.

İkale sözleşmesi sonrası işçi işsizlik maaşına hak kazanmaz. Fakat uygulamada işverenler ikale sözleşmesi yapıp SGK’ya işçinin işten çıkış kodunu işsizlik maaşı alabileceği bir kod olarak bildiriyor, Bu gerçeğe aykırı bildirim sonucu SGK ya da İŞKUR’un işverene dava açma durumları gündeme gelebilir.

Sıkça Sorulan Sorular

İkale sözleşmesi hukuk sistemimizde, taraflardan(işçi-işveren) birinin teklifi karşı tarafın kabulüne dayanan yasal bir mutabakat sözleşmesidir. Ülkemizde arabuluculuk kabul edilmeden evvel işverenlerin sıkça başvurduğu özel hukuk sözleşme türüydü. Ancak arabuluculuğun kabulü ile işçi-işveren ilişkileri genellikle bu yöntemle sona erdirilmektedir.

Uygulamada İkale sözleşmesi, genellikle işçinin işten çıkması ile birlikte yapılmaktadır. İşveren iş ilişkisini sonlandırdığı takdirde işçi ile ikale sözleşmesi yaparak kendini güvenceye almaktadır. 

İkale sözleşmesinin imzalanıp imzalanmaması taraf iradelerine dayanmaktadır. Dolayısıyla ikale sözleşmesinin imzalanmasında zorunluluk bulunmamaktadır.

İkale net mi brüt mü diye bir durum söz konusu değildir. Genellikle ikale sözleşmeleri işverenin teklifi işçinin kabulünene dayanmaktadır. Bu sebeple net ücret üzerinden de brüt ücret üzerinden de yapılabilmektedir.

İkale sözleşmesi ile tazminat alınabilmektedir. İkale sözleşmesinde anlaşılan tutarın ödenmemesi durumunda sözleşme icra takibine konularak cebri icra yoluna gidilebilmektedir.

İkale sözleşmesi ile işten ayrılan işsizlik maaşı alamamaktadır. Zira ikale sözleşmesi yoluyla iş sözleşmesi sona eren işçi, iş güvencesinden yoksun kaldığı gibi, kural olarak feshe bağlı haklar olan ihbar ve kıdem tazminatlarına da hak kazanamayacaktır. Aynı şekilde işçi, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu kapsamında işsizlik sigortasından da yararlanamayacaktır.

İkale sözleşmesi ödemesi, sözleşmede belirtilen tutarın işçiye ödenmesi anlamına gelmektedir. Bu sözleşme taraf iradelerine dayandığından adi yazılı sözleşme hükmündedir. İkale sözleşmesinde belirtilen tutanın ödenmemesi durumunda ilamsız icraya konu edilebilir.

İkale sözleşmesinde belirtilen tutar, hangi adla yapıldığına bakılmaksızın, yapılan toplam tutardan kıdem tazminatına tekabül eden tutar istisna olarak düşülerek kalan tutar üzerinden gelir vergisi ödenmektedir.

İkale sözleşmesi taraf iradelerine dayanan yazılı şekle tabi olmayan bir tür özel hukuk sözleşmesidir. Bu sebeple sözleşmenin yazılı olması zorunlu değildir. Ancak ispat açısından yazılı olmasında fayda vardır.

İkale sözleşmesi ile feshe bağlı bağlı ve bağlı olmayan tüm işçilik alacakları ödenmelidir. Başka bir deyişle ikale sözleşmesi ile kıdem ve ihbar tazminatı da ödenir.

İkale sözleşmesinde işçi yararına yorum ilkesi benimsenmelidir. Standart bir işçi açısından 6 maaşa; müdür, seo veya direktör gibi üst düzey pozisyonda görev yapan yani maaşı yüksek olan işçiler açısından 4 maaş tutarında ek ödeme yapılması gerekir.

İkale sözleşmesi işverenin sözleşmeyi sona erdirmesi anlamına gelmemektedir. Bu sebeple ikale sözleşmesi ile iş ilişkisi sona eren işçi, işe iade davası açamaz. Ancak ikaleye rağmen işçilik alacak davası açılabilir. Bu davada öncelikle ikalenin iptali gerekmektedir.

İkale sözleşmesine cezai şart konulması mümkündür. Zira bu sözleşme işçiyi de işvereni de bağlamaktadır. Sözleşmeye aykırı davranan taraf cezai şart ödemekle yükümlüdür.

Click to rate this post!
[Total: 0 Average: 0]

Yorum Bırakın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir